Πολλοί οι φονιάδες των μελισσών

Για πρώτη φορά φαίνεται πως υπάρχει συναίνεση ανάμεσα στους επιστήμονες και τους μελισσοκόμους όσον αφορά τα αίτια της υπερβολικής θνησιμότητας των μελισσών στις περισσότερες ηπείρους: όλοι εκτιμούν ότι οι εκατόμβες μελισσών έχουν πολλαπλές αιτίες.
Η αλλαγή έγινε αισθητή στο συνέδριο Αpimondia που συγκέντρωσε την περασμένη εβδομάδα στο Μονπελιέ της Γαλλίας 500 επιστήμονες ειδικούς στη μέλισσα και 10.000 συμμετέχοντες. Έπειτα από πολλά χρόνια άκαρπης έρευνας για να εντοπιστεί ο φονιάς των μελισσών- ιός, παράσιτο ή φυτοφάρμακο- όλο και περισσότεροι συμφωνούν με τη θεωρία των πολλαπλών παραγόντων, οι οποίοι δρουν χωριστά, αλλά και συνδυαστικά. Αυτός είναι πλέον ο βασικός άξονας των ερευνών. «Εξακολουθούμε να μην έχουμε σαφή εξήγηση για το φαινόμενο, αλλά είμαστε βέβαιοι ότι δεν έχει μία και μόνη αιτία», λέει ο βιολόγος Πέτερ Νόιμαν, υπεύθυνος ενός διεθνούς προγράμματος πρόληψης της καταστροφής αποικιών μελισσών με την ονομασία «Coloss».

Διάφορες θεωρίες
«Μπορούμε να παραλληλίσουμε το φαινόμενο με τη γρίπη στον άνθρωπο, η οποία μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες αν ο οργανισμός είναι ήδη εξασθενημένος», εξήγησε ο Τζεφ Πίτις, διευθυντής ερευνών στο αμερικανικό υπουργείο Γεωργίας. «Πιστεύω ότι η μέλισσα υπόκειται σε μια ολόκληρη σειρά από πιέσεις και ότι οι ιοί και άλλοι παθογόνοι οργανισμοί δρουν ως καιροσκόποι και την σκοτώνουν επειδή είναι ήδη εξασθενημένοι».

Σε κάθε περίπτωση, οι εκατόμβες συνεχίζονται.

Τα τελευταία χρόνια έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες για να εξηγήσουν την υπερβολική θνησιμότητα των μελισσών. Οι Ευρωπαίοι μελισσοκόμοι, με πρώτους τους Γάλλους, κατηγορούν τα φυτοφάρμακα. Οι περισσότεροι από τους επιστήμονες είπαν ότι ευθύνεται το Varroa destructor, ένα παράσιτο που έχει αποκληθεί «το βαμπίρ της μέλισσας» και είναι παρόν παντού στον πλανήτη. Ένας Ισπανός ερευνητής, ο Μαριάνο Ίχες, βλέπει την αιτία όλων των κακών στο μικροσκοπικό μανιτάρι Νosema ceranae. Τέλος, Αμερικανοί ερευνητές ακολούθησαν πρόσφατα τα ίχνη ενός ιού (Ιsraeli acute paralysis virus) στις αποικίες μελισσών που πλήττονται από το σύνδρομο κατάρρευσης. Όμως δεν κέρδισε καμιά θεωρία.

Οι επιστήμονες μιλούν πλέον για φαινόμενο που οφείλεται σε πολλούς παράγοντες και δεν έχει απαραιτήτως τα ίδια αίτια σε όλες τις χώρες. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, η μέλισσα πλήττεται από μια σειρά «πρωτογενών στρες», ο κατάλογος των οποίων είναι μακρύς. Η κλιματική αλλαγή περιορίζει τη διαθεσιμότητα του νερού. Τα αποτελέσματα της χρόνιας έκθεσης στις μικρές ποσότητες των φυτοφαρμάκων που είναι παρούσες παντού στο περιβάλλον και οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα πολλαπλά μόρια που χρησιμοποιούνται στα φυτοφάρμακα δεν έχουν εκτιμηθεί σωστά. Τέλος, η διατροφή των μελισσών έχει γίνει πιο φτωχή εξαιτίας των εντατικών μονοκαλλιεργειών. «Γνωρίζουμε πως με μια γύρη χαμηλής διατροφικής αξίας, η μέλισσα είναι λιγότερο καλά εξοπλισμένη για να απαλλαγεί από τις τοξίνες των φυτοφαρμάκων», εξηγεί ο Αξέλ Ντεκουρτί, ειδικός στις μέλισσες στην Ένωση Τεχνικού Αγροτικού Συντονισμού (ΑCΤΑ). Μια άλλη πιθανή πηγή προβλημάτων είναι η ύπαρξη μιας παγκόσμιας αγοράς βασιλισσών, η οποία προκρίνει τις πιο παραγωγικές ποικιλίες εις βάρος αυτών που έχουν προσαρμοστεί στις τοπικές συνθήκες και φτωχαίνει τη γενετική ποικιλία.

Οι επιδράσεις απλώνονται στον χρόνο»

ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ δεν έχουν ακόμη ξεκαθαρίσει τι συμβαίνει. «Η αποικία είναι ένα περίπλοκο σύστημα που μπορεί να περιλαμβάνει έως 40.000 μέλισσες και μπορεί να επηρεαστεί από πολλούς παράγοντες, που αλλάζουν στον χρόνο και τον χώρο», εκτιμά ο Ντεκουρτί. «Έχουμε να κάνουμε με επιδράσεις που απλώνονται στον χρόνο και είναι πολύ δύσκολο να τις συλλάβουμε».
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: ΝΕΑ Τρίτη 22 Σεπτεμβρίου 2009